Chaenomele (hoa mộc qua ‘flowering quince’), là thực vật cây bụi rụng lá. Được ưa chuộng nhiều bởi người Á Đông ở vùng vịnh San Francisco để thay thế cho hoa mận hoa đào vào mùa Xuân, đặc biệt là dịp tết Âm lịch. Loài cây này ra hoa trước khi có lá, tạo màu sắc nổi bật trong vườn.

Mộc qua có nhiều chủng loại; lớn có thể cao 2 tới 3 mét, nhỏ không quá 1 mét. Có nhiều màu sắc và kiểu dáng bông khác nhau; cánh đơn và kép.

Mộc qua là một loài cây rất dễ trồng và phát triển rất mạnh, chịu được lạnh ở nhiệt độ thấp nhưng không ưa nắng, thích hợp nơi thoáng mát hoặc trong râm. Cây có thể sống trên bất kỳ loại đất nào. Có thể chịu được cắt tỉa mạnh vẫn không ảnh hưởng việc ra bông, nhưng chỉ ra bông ở những cành đã thành gỗ hoặc những nhánh trên một tuổi, vì vậy khi cắt tỉa nên chừa lại những nhánh cần thiết để ra bông.

Một trong những chủng mộc qua được ưa chuộng nhất trong bonsai đó chính là Chaenomele ‘Toyo Nishiki’. Từ tiếng Nhật ‘Toyo Nishiki’ có nghĩa là “oriental brocade” tạm dịch là “thổ cẩm phương Đông”.

Toyo Nishiki cũng như bao loại mộc qua khác được mọc thành bụi nên hiếm khi gặp được những cây có thân bự bởi lẽ những cây con mọc lên từ rễ hút hết năng lượng làm cho những thân già phia trong không lớn được, bị yếu rồi chết từ từ. Chính vì vậy mà hiếm thấy có cây mộc qua nào trên trăm tuổi trừ khi những tác phẩm bonsai thường xuyên cắt tỉa để cho thân được lớn mạnh.

Toyo Nishiki là loài mộc qua duy nhất cho ra nhiều màu sắc (trắng, hồng và đỏ). Tuy nói vậy nhưng để cho cây Toyo Nishiki ra đủ 3 màu tưởng trừng không dễ, vì màu đỏ là màu khó nhất. Đó cũng là lý do các tác phẩm bonsai lâu đời của Nhật họ đã ghép màu đỏ vô để bảo đảm cho đủ 3 màu. Hầu hết các cây giống Toyo Nishiki được bán trên thị trường chỉ cho bông màu trắng và hồng. Theo ông Akira Shimizu có nhắc đến trên tờ nguyện san ‘Nature And Bonsai’(xuất bản tháng 3, 1981) thì chỉ những thân cây nào trên 50 tuổi mới bảo đảm ra được 3 màu.

Lập luận này khó chấp nhận, vì những cây của tôi đoán chắc chưa già đến mức đó nhưng miễn cưỡng cũng cho ra được đủ màu. Phải chăng kỹ thuật chăm sóc có phần cần tham khảo. Nhiều năm trước tôi say mê loài Toyo Nishiki nên đã có lúc trong vườn đến hàng chục chậu nhưng đợi mãi cũng chỉ cho ra trắng và hồng... tôi thất vọng quăng hết, tình cờ có một cây sót lại tặng cho ông anh trai, không biết trồng sao thì nó lại ra đủ 3 màu. Và cuối cùng tôi đi đến kết luận; loài mộc qua giống như táo dại (crab apple) dễ bị tuyết trùng và root gall, có thể vì root gall đã làm yếu cây mới không ra đủ màu. Tôi làm lại từ đầu, lấy cây ra khỏi chậu, rửa hết đất, cắt bỏ những cục u trong rễ (root gall) và ngâm rễ vào thuốc kháng sinh 15 phút trước khi vô chậu. Trong chất trồng tôi cũng dùng tỷ lệ than nhiều hơn để bài trừ khả năng lan rộng của tuyết trùng... cuối cùng tôi đã được ngắm đủ 3 màu như mong đợi.

Cũng nên nhắc lại. Root gall trên các họ cây của hoa Hồng (táo, hồng, mộc qua...vv) không có thuốc diệt. Root gall không làm chết cây nhưng nếu để chúng ăn tới gốc và thân thì cây sẽ yếu và chết dần. Vì vậy giới chơi các loài cây này thường chọn vào mua Thu để thay chậu đặng loại bịnh dịch này không lan tràn. Và nếu cây nào bị thì đốt bỏ và các dụng cụ dùng qua như chậu, kìm kéo cần phải khử trùng. Nơi để cây cũng không nên trạm xuống đất đặng chúng lây qua làm tổn hại các loài rau cỏ khác.

Toyo Nishiki là loài mộc qua cao quý nhất trong các loài mộc qua, thân to nhất, trái cũng to và thơm. Nếu các bạn đam mê dòng mộc qua này nên tìm giống để chơi. Tôi có một anh bạn hàng xóm (anh Trình), vườn đã mấy chục chậu nhưng hễ ra ngoài thấy Toyo Nishiki là mua.